Phó Tổng Giám đốc IAEA Dazhu Yang phát biểu khai mạc Hội nghị
Tham dự Hội nghị có: Ông Dazhu Yang, Phó Tổng Giám đốc của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA); bà Jane Gerardo-Abaya, Giám đốc Phòng hợp tác kỹ thuật khu vực châu Á – Thái Bình Dương của IAEA; ông Hoàng Văn Sính, Đầu mối phụ trách RCA của IAEA; ông Hai Joo Moon, Giám đốc Văn phòng hợp tác Vùng (RCARO) và Phái đoàn thường trực của một số nước thành viên RCA tại Viên, Áo. Về phía nước chủ nhà, ngài Ravi Karunanayake, Thứ trưởng Bộ Năng lượng Sri Lanka (MOPE&BD); ngài Deepal Sumanthri Gunaratne, Chủ tịch Ủy ban Năng lượng nguyên tử Sri Lanka (SLAEB) và đại diện một số Bộ, ngành của Sri Lanka đã đến dự khai mạc Hội nghị.
Bộ trưởng Bộ Năng lượng Sri Lanka (MOPE&BD) Ravi Karunanayake phát biểu tại Hội nghị
Đại diện đoàn Việt Nam tham dự Hội nghị Điều phối viên quốc gia RCA lần thứ 41 có TS. Nguyễn Hào Quang, Phó Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam (NLNTVN), Điều phối viên quốc gia RCA của Việt Nam và cán bộ phụ trách RCA của Viện NLNTVN.
Hội nghị đã thông qua Báo cáo kết quả các hoạt động được triển khai sau Cuộc họp toàn thể RCA lần thứ 47, xem xét Báo cáo thường niên RCA năm 2018, tổng kết việc triển khai chương trình RCA trong năm 2018 và báo cáo kế hoạch triển khai các sự kiện vùng trong năm 2019. Trong năm 2018, Việt Nam đã tham gia tích cực vào 12 dự án IAEA/RCA (RAS), trong đó có 04 dự án thuộc lĩnh vực Y tế, 04 dự án thuộc lĩnh vực Nông nghiệp, 02 dư án thuộc lĩnh vực Môi trường, 01 dự án về quản lý tài nguyên nước ngầm và 01 dự án về quản lý chương trình RCA. Hoạt động chủ yếu của các dự án này là tham gia các lớp tập huấn ngắn hạn, hội thảo chuyên môn, các cuộc họp lên kế hoạch, đánh giá và tổng kết dự án. Trong năm 2018, Việt Nam đã đăng cai tổ chức thành công Khóa đào tạo thuộc dự án RAS/5/084 về “Sử dụng đồng vị phóng xạ rơi lắng và đồng vị bền để nghiên cứu chất lượng đất” từ ngày 06-10/8/2018 tại Đà Lạt và Khóa đào tạo trong khuôn khổ dự án RAS/5/070 về “Tạo giống cây nhiên liệu sinh học cho vùng đất nghèo dinh dưỡng bằng kĩ thuật đột biến và các kỹ thuật liên quan” từ ngày 10-14/9/2018 tại Hà Nội.
Toàn cảnh Hội nghị Điều phối viên quốc gia RCA lần thứ 41
Tại Hội nghị, đại diện các quốc gia chủ trì dự án (Lead Country Coordinator) đã trình bày báo cáo tiến độ và kết quả của 12 dự án IAEA/RCA được triển khai trong năm 2018. Hầu hết các dự án đều đạt được những thành tựu nhất định, góp phần tích cực trong việc phát triển và ứng dụng khoa học kỹ thuật hạt nhân ở các nước thành viên RCA. Hội nghị ghi nhận kết quả và thành tựu nổi bật của 03 dự án RAS/5/070 “Tạo giống cây nhiên liệu sinh học cho vùng đất nghèo dinh dưỡng bằng kĩ thuật đột biến và các kỹ thuật liên quan”, RAS/6/083 “Nâng cao chất lượng chăm sóc bệnh nhân và thúc đẩy năng lực các cơ quan chính phủ về các chương trình Y học hạt nhân trong khu vực RCA” và dự án RAS/7/029 “Đánh giá tác động của bụi khí ở đô thị đến chất lượng không khí”. Ngoài ra, Hội nghị cũng có một số lưu ý các nước thành viên trong việc đề cử Điều phối viên dự án (NPC) phù hợp khi tham gia dự án, nộp đúng hạn báo cáo tiến độ dự án hàng năm, và việc phổ biến quy chế RCA cho các NPC để phối hợp hiệu quả với các Điều phối viên quốc gia chủ trì trong các hoạt động dự án.
Hội nghị lần này đặc biệt dành nhiều thời gian để thảo luận và quyết định về chương trình RCA giai đoạn 2020-2021. Theo ước tính, khoản kinh phí TC của IAEA (TCF) sẽ không đủ chi cho 08 dự án và hiện thiếu khoảng hơn 125.000 Euro (khoảng 25%). Nếu khoản kinh phí này không huy động được từ nguồn kinh phí đóng góp bổ sung (EB) thì khả năng sẽ có dự án phải để chờ kinh phí ở dạng Foot-note A. Tuy nhiên, các đại biểu đều nhất trí 06 đề xuất dự án đã hoàn thiện khâu thiết kế sẽ được trình tiếp lên IAEA xin cấp kinh phí (TCF), 01 dự án về chuẩn bị và ứng phó sự cố bức xạ-hạt nhân và 01 dự án về quản lý chung được đề xuất Chính phủ Hàn Quốc tài trợ hoặc IAEA xem xét tài trợ. Trong 06 thiết kế dự án được trình lên IAEA xin cấp kinh phí thì có 01 dự án về “Tăng cường chiếu xạ thực phẩm sử dụng EB hoặc X-Ray nhằm đảm bảo an ninh lương thực trước bối cảnh biến đổi khí hậu” mà Việt Nam là quốc gia chủ trì.
Đánh giá thiết kế dự án IAEA/RCA cho TC 2020-2021
Liên quan đến chính sách quản lý chung, hội nghị cũng nghe báo cáo của Chủ tịch Tổ công tác về Điều phối chiến lược trung hạn giai đoạn 2018-2023 (RCA MTS 2018-2023 Coordination) và thông qua 17 khuyến nghị liên quan đến vấn đề chiến lược, chính sách, việc xây dựng, triển khai và thực thi chương trình RCA, trong đó đặc biệt lưu ý việc cần đưa cấu phần 25% kinh phí EB vào trong thiết kế dự án và được đề xuất thực hiện ngay trong TC 2022-2023. Sau Hội nghị RCA lần thứ 41 này, các nước thành viên RCA sẽ tiếp tục gửi bản sơ thảo đề xuất dự án cho TC 2022-2023 theo đúng lộ trình mà Ban cố vấn RCA (PAC) đưa ra tại Hội nghị.
Hội nghị đánh giá cao những đóng góp của Văn phòng Hợp tác vùng RCA (RCARO) cho hoạt động hợp tác chung của vùng thông qua công tác hỗ trợ hành chính cho IAEA để tổ chức các sự kiện lớn trong khuôn khổ RCA, những hoạt động quảng bá hình ảnh cho RCA, cũng như việc tổ chức các khóa đào tạo, hội nghị chuyên môn do RCARO chủ trì hoặc phối hợp tổ chức với UNDP, KAERI, KIRAMS, trường Đại học Hanyang v.v... Đặc biệt năm 2018, RCARO đã tài trợ và triển khai Dự án nghiên cứu về Đánh giá tác động môi trường và chất lượng không khí từ các hoạt động công nghiệp ở khu vực châu Á với sự tham gia của 10 nước thành viên RCA. Tại Hội nghị, Điều phối viên chủ trì dự án của Indonesia đã có báo cáo tình hình triển khai dự án này trong năm 2018.
Các đại biểu tham dự Hội nghị Điều phối viên quốc gia RCA lần thứ 41chụp ảnh lưu niệm
Trong khuôn khổ Hội nghị, các đại biểu được nghe báo cáo của TS. Hideki Namba, Cố vấn FNCA của Nhật Bản về các hoạt động của Diễn đàn Hợp tác hạt nhân châu Á (FNCA) và nhất trí cần tăng cường hợp tác, trao đổi thông tin giữa RCA và FNCA. Ngoài ra, Điều phối viên quốc gia RCA của Hàn Quốc, Chủ tịch RCA năm 2018 đã trình bày báo cáo kết quả Cuộc họp Diễn đàn Hợp tác bốn bên (QF) của các Hiệp định hợp tác vùng trong lĩnh vực khoa học và công nghệ hạt nhân dưới sự hỗ trợ của IAEA (Hiệp định hợp tác vùng châu Á-Thái bình dương RCA, Hiệp định hợp tác vùng khu vực châu Phi – AFRA, Hiệp định hợp tác vùng các quốc gia Ả Rập ở châu Á – ARASIA và Hiệp định hợp tác vùng khu vực Mỹ La tinh và Caribe – ARCAL). Đối với Cuộc họp QF được tổ chức vào tháng 9/2018, đại diện Hiệp định RCA cũng đã có những chia sẻ về quy trình xây dựng dự án RCA và được diễn đàn đánh giá rất cao. Hội nghị nhất trí cần tiếp tục tham gia vào Diễn đàn QF này để tăng cường trao đổi, chia sẻ thông tin và học hỏi kinh nghiệm với các khu vực khác./.