Vừa qua, ngày 3 tháng 8 năm 2022, Tạp chí Nature đã công bố nghiên cứu “The challenge of unprecedented floods and droughts in risk management” (Thách thức của lũ lụt và hạn hán chưa từng có trong quản trị rủi ro) do TS. Heidi Kreibich - Trung tâm nghiên cứu GFZ (Đức) đứng đầu, hợp tác thực hiện với nhiều chuyên gia trong lĩnh vực thủy văn trên khắp thế giới, trong đó có nhóm các nhà khoa học thuộc Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh, Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội, Việt Nam. Đây là nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng đối với thế giới về vai trò của quản lý rủi ro nhằm giảm nhẹ thiệt hại do lũ lụt và hạn hán, đặc biệt trong bối cảnh khí hậu toàn cầu đang ngày càng trở nên khắc nghiệt. Bài báo sau khi được công bố đã lập tức thu hút sự quan tâm của giới khoa học và truyền thông.
Nghiên cứu đã tổng hợp và phân tích 45 cặp sự kiện cực đoan (hạn hán hoặc lũ lụt), cách nhau trung bình 16 năm, xảy ra tại 45 khu vực có sự khác biệt lớn về cơ cấu dân số, điều kiện kinh tế - xã hội, khí hậu và thủy văn (Hình 1). Kết quả chỉ ra rằng việc triển khai các biện pháp quản lý rủi ro đầy đủ thường giúp giảm nhẹ thiệt hại. Vấn đề nằm ở chỗ: nếu các sự kiện cực đoan xảy ra ở một khu vực chưa từng trải qua sự kiện có cường độ tương tự trước đây, thì việc giảm nhẹ các tác động là đặc biệt khó khăn.
Hình 1. Vị trí của 45 cặp sự kiện hạn hán/lũ lụt được phân tích trong nghiên cứu, cũng như kết quả đánh giá chỉ số mức độ thay đổi của sự kiện sau so với sự kiện trước trong các cặp sự kiện, phân tích theo các khía cạnh: tác động (impact), nguy cơ (hazard), mức phơi lộ (exposure), tính dễ bị tổn thương (vulnerability), và sự cải thiện trong hệ thống và phương thức quản trị. Chỉ số mức độ thay đổi được đánh giá theo 5 mức: tăng mạnh (+2), tăng nhẹ (+1), không thay đổi (0), giảm nhẹ (-1), giảm mạnh (-2).
Trong 45 cặp sự kiện cực đoan, nhóm các nhà khoa học gồm PGS.TS Đào Nguyên Khôi, Huỳnh Thị Thảo Nguyên, Phạm Thị Thảo Nhi, Trần Thị Vân Thư, Nguyễn Hồng Quân thuộc Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hồ Chí Minh đóng góp việc tổng hợp, phân tích 3 cặp sự kiện xảy ra tại Việt Nam; PGS.TS. Ngô Đức Thành, Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội tham gia tổng hợp, phân tích 1 cặp sự kiện. Kết quả của nghiên cứu không chỉ có ý nghĩa về mặt khoa học mà còn có ý nghĩa thực tiễn trong quá trình giảm thiểu rủi ro do lũ lụt và hạn hán gây ra trên toàn thế giới, qua đó có thêm cơ sở để đưa ra các chính sách phù hợp góp phần phát triển kinh tế - xã hội của thế giới nói chung, Việt Nam nói riêng.
Bài báo ghi nhận tài trợ kinh phí của nhiều cơ quan, tổ chức tài trợ uy tín trên khắp thế giới như Bộ Giáo dục và Nghiên cứu Đức (BMBF), Bộ Giáo dục và Đổi mới Tây Ban Nha, Bộ Kinh tế và Chính sách khí hậu Hà Lan, Quỹ Nghiên cứu và Phát triển Quốc gia Chile, Hội đồng nghiên cứu Môi trường Vương quốc Anh (NERC - UKRI), Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ Quốc gia (NAFOSTED – thông qua đề tài NCCB mã số 105.06-2019.20 do PGS.TS. Đào Nguyên Khôi làm Chủ nhiệm đề tài), Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh…
Những năm gần đây, thông qua tài trợ của NAFOSTED, lực lượng nghiên cứu tại các tổ chức khoa học và công nghệ trên khắp cả nước có sự phát triển mạnh mẽ về cả số lượng và chất lượng, với những công bố khoa học có chất lượng vượt trội. Trước đó, năm 2013, sự kiện nhà khoa học thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội hợp tác với Trường Đại học Columbia, Hoa Kỳ công bố kết quả nghiên cứu về lĩnh vực nghiên cứu ô nhiễm asen trong nước ngầm (Vol. 501, p. 204-207, 12 Sep., 2013) trên tạp Nature đã được bình chọn là một trong 10 sự kiện khoa học công nghệ nổi bật của năm. Các nhà khoa học Việt Nam bao gồm GS.TS. Phạm Hùng Việt, TS. Phạm Thị Kim Trang, Vi Mai Lan, Nguyễn Ngọc Mai, Đào Mạnh Phú đã có đóng góp từ việc đề xuất ý tưởng đến việc trực tiếp thực nghiệm, khảo sát hiện trường và xử lý số liệu. Công trình nghiên cứu được hoàn thành nhờ sự tài trợ một phần kinh phí của NAFOSTED. Năm 2017, TS. Nguyễn Thị Ánh Dương, Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật, Việt Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cũng tham gia công bố công trình xuất sắc về nhóm tuyến trùng sống tự do trong đất trên tạp chí Nature. Công trình ghi nhận sự tài trợ kinh phí của NAFOSTED thông qua đề tài NCCB mã số 106.05 – 2017.330.
Thông tin thêm về công trình:
https://www.nature.com/articles/s41586-022-04917-5
https://www.gfz-potsdam.de/en/press/news/details/