Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam (NLNTVN) là tổ chức sự nghiệp khoa học và công nghệ hạng đặc biệt trực thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN), có chức năng thực hiện các nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng và triển khai các hoạt động ứng dụng kết quả nghiên cứu trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử; hỗ trợ kỹ thuật phục vụ công tác quản lý nhà nước về năng lượng nguyên tử, an toàn bức xạ và hạt nhân; tổ chức hoạt động đào tạo, dịch vụ trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử theo quy định của pháp luật. Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam ngày nay, tiền thân Viện Nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt ra đời từ những năm 70 của thế kỷ trước. Hàng chục năm qua, những kết quả nghiên cứu của Viện đã được ứng dụng rộng rãi vào mọi mặt của đời sống, đóng góp vào sự phát triển chung của đất nước.
Cổng của Cơ sở chiếu xạ mới thuộc Viện NLNTVN tại Đà Nẵng
Viện NLNTVN có 09 đơn vị trực thuộc tập trung ở Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và Đà Lạt. Trong đó có 02 đơn vị có các thiết bị chiếu xạ công nghiệp phục vụ cho việc tiệt trùng bảo quản thực phẩm sau thu hoạch, thuỷ hải sản,… phục vụ xuất khẩu là Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội (HIC) và Trung tâm Nghiên cứu và triển khai công nghệ bức xạ tại Thành phố Hồ Chí Minh (Trung tâm Vinagamma).
Từ nhiều năm trước, Viện NLNTVN đã có chủ trương xây dựng một Viện Nghiên cứu ứng dụng bức xạ tại Đà Nẵng, trung tâm kinh tế xã hội của khu vực Miền Trung, nhằm thúc đẩy nghiên cứu và ứng dụng bức xạ, đồng vị phóng xạ cho Đà Nẵng và các địa phương lân cận. Xuất phát từ chủ trương đúng đắn đó, ngày 27/9/2009 UBND Thành phố Đà Nẵng đã ký Quyết định số 6591/QĐ-UBND về việc phê duyệt quy hoạch chi tiết tỉ lệ 1/500 Cơ sở nghiên cứu của Viện NLNTVN tại Đà Nẵng; ngày 04/11/2011 UBND Thành phố Đà Nẵng đã ký Quyết định số 9511/QĐ-UBND về việc giao đất cho Viện NLNTVN sử dụng để đầu tư xây dựng cơ sở nghiên cứu khoa học tại Đà Nẵng; Theo đó, Bộ KH&CN đã phê duyệt chủ trương tại Quyết định số 2814/QĐ-BKHCN ngày 09/12/2009 (với tổng mức đầu tư 132,552 tỷ đồng tại thôn Đại La, xã Hòa Sơn, huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng, có diện tích 105,900 m2). Từ năm 2016, Viện NLNTVN đã được Bộ KH&CN đầu tư kinh phí để tiến hành xây dựng giai đoạn một của dự án, đến nay, Viện đã xây xong nhà chiếu xạ và lắp đặt xong dây chuyển chiếu xạ công nghiệp sử dụng nguồn Colbalt-60 với hoạt độ ban đầu 211 kCi (kilo Curie) với công suất chiếu xạ hàng chục tấn mỗi ngày. Đây là dây chuyền hoàn toàn do đơn vị trực thuộc Viện NLNTVN là Trung tâm Vinagamma thiết kế, chế tạo và lắp đặt.
Như chúng ta đã biết, chiếu xạ từ lâu đã là một trong các biện pháp được liệt kê trong việc kiểm dịch thực vật của Công ước quốc tế về bảo vệ thực vật (IPPC). Chiếu xạ cũng là một trong những yêu cầu bắt buộc đối với hàng hoá nhập khẩu nhiều quốc gia như Mỹ, Canada… Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) từng phát hành bộ tài liệu “Treatment Manual”, trong đó có hướng dẫn về việc sử dụng chiếu xạ như một phương án để được chấp thuận nhập khẩu. Việc chiếu xạ thực phẩm và thiết bị y tế cũng được các tổ chức như IAEA và FAO khuyến cáo sử dụng và hỗ trợ. Trên thế giới hiện có hơn 60 quốc gia chính thức chấp nhận chiếu xạ thực phẩm, với khoảng 500.000 tấn lương thực được xử lý mỗi năm trên toàn thế giới.
Tại Việt Nam, Viện NLNTVN là đơn vị đi tiên phong trong việc ứng dụng công nghệ bức xạ trong chiếu xạ tiệt trùng thực phẩm, dụng cụ và vật phẩm y tế với việc thành lập Trung tâm Chiếu xạ Hà Nội (HIC) vào năm 1986 và việc thành lập Trung tâm Nghiên cứu và triển khai công nghệ bức xạ (Vinagamma) vào năm 1988 đã góp một phần không nhỏ thúc đẩy tăng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam.
Khu vực chiếu xạ sản phẩm của Trung tâm Vinagamma - Cơ sở Đà Nẵng
Để khai thác có hiệu quả dây chuyền chiếu xạ tại Đà Nẵng, Bộ KH&CN và Viện NLNTVN đã giao cho Trung tâm Vinagamma, với kinh nghiệm 20 năm qua trong lĩnh vực chiếu xạ, quản lý và vận hành dây chuyền nhằm thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu nông sản, thuỷ hải sản cho Đà Nẵng và các địa phương lân cận. Ngoài tiệt trùng thực phẩm, công nghệ chiếu xạ còn ứng dụng trong thanh trùng dụng cụ, thiết bị y tế, đông nam dược, thức ăn chăn nuôi, … giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí mang lại hiệu quả và giá thành cạnh tranh hơn so với các phương pháp tiệt trùng truyền thống góp phần vào tăng trưởng kinh tế cho khu vực này.
Bên cạnh các dịch vụ triển khai, Trung tâm Vinagamma-Cơ sở Đà Nẵng hứa hẹn sẽ góp phần thúc đẩy các nghiên cứu ứng dụng triển khai khoa học và kỹ thuật hạt nhân tại khu vực Miền Trung, Tây Nguyên nói riêng và cho Việt Nam nói chung./.